Özet
Santral sinir sistemini ilgilendiren birçok hastalığın fizyopatolojisi üzerinde son
yıllarda giderek artan sayıdaki çalışma birincil ve ikincil yaralanma
kavramlarının önemini göstermiştir. Birincil hasar travmatik ya da iskemik olay
anında oluşan nöral doku zedelenmesi olup bu konuda yapılabilecekler ancak
koruyucu yöntemlerdir. İkincil hasar ise yaralanmayı takiben hücre seviyesinde
dakikalar içinde gelişmeye başlayan kompleks olayları içerir. Bunun sonucunda
ortaya çıkan zincirleme reaksiyonla nöral doku hasarı giderek artar ve yayılır.
Bu nedenle ikincil hasarın önlenmesi tedavinin ana amacını oluşturur.
Günümüzde ikincil nöronal hasarın patogenezinde eksitatör aminoasitlerin
oynadığı rol giderek artan sayıdaki çalışmada vurgulanmaktadır. Aynı
zamanda santral sinir sisteminin çeşitli hastalık modellerinde, eksitatör
aminoasid reseptör antagonistleri ile yapılan çalışmalar da bu ilaçların nöral
dokuyu koruyucu etkisini ortaya koymaktadır. Bu derlemede eksitatör
aminoasidlerle ilgili yaptığımız araştırmalar ve güncel literatür ışığında bu
konuda çalışma yapmak isteyen araştırmacılara katkıda bulunmak amacıyla
konu hakkındaki genel bilgiler sunulmuştur.
