Türk Nöroşirürji Dergisi 2014 , Vol 24 , Num 3
İsmâ‘îl Cürcânî'nin Zahîre-i H'ârezmşâhî Adlı Eserinin XVI. Yüzyıl Türkçe Çevirisinde Kafatası Anatomisi, Hidrosefali ve Kafatası Kırıkları Üzerine
Ahmet ACIDUMAN1, Şehriyar ŞEMS2
1Ankara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye
2Serbest Çalışan Diş Hekimi, Ankara, Türkiye

Özet

AMAÇ: Zahîre-i H’ârezmşâhî’nin ‘kafatası anatomisi,’ ‘hidrosefali’ ve ‘kafa yaralanmaları’ üzerine olan bölümlerinin sunulması ve burada yer alan bilgilerin, eserin öncüllerinde yer alan bilgilerle karşılaştırılmasıdır.

YÖNTEM ve GEREÇ: Zahîre-i H’ârezmşâhî’nin Türkçe çevirileri ile Farsça nüshaları incelenmiştir. Adı geçen bölümlerin çağdaş Türkçe abeceye çevri yazıları yapılmış ve bu metinler eserin Farsça nüshaları ile karşılaştırılarak, çağdaş Türkçe bir metin hazırlanmıştır.

BULGULAR: Kafatası ve yüz kemiklerinin anatomisi ile ilgili bölümler Zahîre-i H’ârezmşâhî’nin 1. kitabın 4. makalesinin 1. parçasının 2. ve 3. bölümü; hidrosefali ile ilgili bölüm 6. kitabın 2. makalesinin 1. parçasının 7. bölümü ve kafa yaraları ile ilgili bölüm 7. kitabın 7. makalesinin 2. parçasının 10. bölümü olarak düzenlenmiştir.

SONUÇ: Cürcânî kafatası anatomisi, hidrosefali ve kafatası kırıkları ile ilgili konularında öncülleri olan ‘Alî bin ‘Abbâs ve İbn Sînâ’dan çok farklı bir bilgi vermemiştir. Bununla birlikte Cürcânî’nin, öncüllerinden farklı olarak, Arapça yerine Farsça yazması, yaşadığı ve eserini kaleme aldığı bu coğrafyada Arapça bilmeyenlerin de döneminin bilimsel tıbbi bilgilerine ulaşmalarını sağlamıştır.