Özet
AMAÇ: Osmanlı dönemi hekimbaşılarından Emir Çelebi'nin ünlü eseri Enmûzecü't-Tıbb'da bulunan sinir sistemi anatomisi ile ilgili bölümlerini inceleyerek eserin bu yönüyle tıp ve nöroşirürji tarihi içerisindeki yerini belirlemek.GEREÇ ve YÖNTEM: Bu çalışmada Enmûzecü't-Tıbb'ın Türkiye Kütüphanelerinde bulunan yazmalarından dördü incelenerek, sinir sistemi anatomisi ile ilgili bölümlerinin Latin harflerine transkripsiyonları yapılmış, günümüz Türkçesine çevrilerek tıp tarihi açısından önem taşıyan eserlerle karşılaştırılmıştır.
BULGULAR: Enmûzecü't-Tıbb'da anatomiden bahsetmiş olan Emir Çelebi, eserin “Vesâyayı hükemâ-yı selef ve halef” başlığını taşıyan son bölümünde ise hekimlere deontolojik öğütler vererek, tıp uygulaması için önemli bir koşul olan “teşrîh” biliminin uygulama yaparak öğrenilmesi gerektiğini de vurgulamıştır. Eserde sinir sistemi ile ilgili olarak beyin, kraniyal sinirler ve spinal sinirlerin anatomisi hakkında üç bölüm bulunmaktadır. Bu bölümlerde yapılan inceleme ve değerlendirmeler Emir Çelebi'nin İbn Sînâ'nın Kânûn'undan etkilendiğini ortaya koymuştur.
SONUÇ: Emir Çelebi tarafından Enmûzecü't-Tıbb'da tıp öğrenimi sırasında diseksiyon yapılması önerisinin açıkça dile getirilmesi Osmanlı tıbbı'nda önemli dönüm noktalarından birisidir. Sözlerinden diseksiyon yapmış olabileceği izlenimi edinilmekle birlikte, Emir Çelebi'nin santral ve periferik sinir sistemi anatomisi konusunda İbn Sînâ'nın Kânûn'unda açıkladığından farklı bir şey sunmaması, “ipse dixit” tavrının bir sonucu olabilir. Öte yandan Türkçe bir tıp eserinde, özet de olsa, bir anatomi bölümünün bulunması, Türkçe tıp eğitimi adına oldukça önemli bir durumdur.